Sabina, Karel

Sabina Karel, Ps. Karel Sabinský, Arian Želinský, Leo Blaß, Journalist und Schriftsteller. * Prag, 29. 12. 1813; † Prag, 9. 11. 1877.

Wuchs in ärmlichen Verhältnissen auf; stud. an den Univ. Prag (1834/35) und Wien (1837/38) Jus; war zunächst als Privaterzieher, dann viele Jahre als Journalist für mehrere tschech. und dt. Ztg. und Z. tätig. 1838 wurde er aus Wien ausgewiesen. Bereits vor 1848 und bes. während der Revolution war S. ein führender Repräsentant des radikaldemokrat. Flügels in der tschech. Nationalbewegung. 1849 wurde er verhaftet und vom Militärgericht zum Tode, im Gnadenweg zu 18 Jahren Festungshaft verurteilt. Nach seiner frühzeitigen Entlassung 1857 lebte er in mißlichen Verhältnissen. 1859 von der Prager Polizeidion. als polit. Konfident in Böhmen angeworben, entfaltete S. bis zu seiner Entlarvung 1872 eine merkwürdige Doppeltätigkeit: einerseits als rühriger Organisator des tschech. Kultur- und Ver.Lebens, demokrat. gesinnter Journalist, Schriftsteller und Literaturkritiker sowie Librettist von Opern Smetanas („Die Brandenburger in Böhmen“ und „Die verkaufte Braut“) und Blodeks (s. d.), anderseits als Informant der Polizei über die verschiedenen polit. Bewegungen. Als Schriftsteller stand er unter dem Einfluß Byrons und des Jungen Deutschland, als Novellist bevorzugte er zeitgenöss. Themen mit sozialem Akzent. S. beteiligte sich auch an den Anfängen der tschech. Arbeiterbewegung. Nach der Enthüllung seiner Konfidententätigkeit schrieb er unter verschiedenen Ps., z. Tl. in dt. Sprache.


Werke: Básne K. S. (Ged. K.S.s) 1, 1841; Hrobník (Der Totengräber), 1844, 8. Aufl. 1977; Povídky, povesti, obrazy a novelly (Erz., Sagen, Bilder und Novellen), 2 Bde., 1845; Vesnicané (Dorfleute), 1847; Tabor, jiskry casové (Tábor, Zeitfunken), 1849; Blouznení (Schwärmerei), 3 Tle. ( = Bibl. ceských puvodních románu 3/7–9), 1857; Hedvika (Hedwig), 2 Tle. ( = Bibl. ceských puvodních románu 4/10–11), 1858; Jen tri léta (Nur drei Jahre), 1860, 6. Aufl. 1956; Duchovný komunismus (Der geistige Kommunismus), 1861, 2. Aufl. 1928; Prodaná nevesta, 1863, dt.: Die verkaufte Braut, o. J. (Libretto, Musik von B. Smetana); Vecný ženich (Der ewige Bräutigam), 2 Tle. ( = Bibl. ceských puvodních románu 5/7–8), 1863; Na poušti (In der Wüste), 4 Tle. ( = Slovanské besedy 3/1–4), 1863, 3. Aufl. 1911; Dejepis literatury ceskoslovenské staré a strední doby (Geschichte der tschechoslowak. Literatur der aten und mittleren Zeit), 1866; Kronika války prusko-italsko-rakouské (Chronik des preuß.italien.-österr. Krieges), 1868; Oživené hroby (Wiederbelebte Gräber) ( = Matice lidu 4/3), 1870, 12. Aufl. 1977; Obrana proti lhárum a utrhacum, dt.: Vertheidigung gegen Lügner und Verläumder, 1872; Das Theater und Drama in Böhmen bis zum Anfange des 19. Jh., 1877, tschech. 1940; Die Sturmvögel der Revolution in Österr. vor dem März 1848, 1879, tschech. 1927; Soubor spisu K. S. (Sämtliche Schriften K. S.s), 5 Tle. ( = Knihovna ceských klassiku belletristu 9), 1906–11; Sebrané spisy (Ges. Schriften), 3 Bde., 1910; Výbor . . . (Auswahl . . .) ( = Knihovna Prehledu revuí 11/13), 1911 (mit Biographie); Vybrané spisy (Ausgewählte Schriften), 3 Bde., 1911–16; Vzpomínky (Erinnerungen) ( = Pameti. Knihovna literárních vzpomínek a korespondence 9), 1937; Rodinné listy (Familienbriefe), hrsg. von J. Thon, 1947; O literature (Über die Literatur), hrsg. von F. Vodicka ( = Kritická knihovna 12), 1953; etc.
Literatur: V. Žácek, K prípadu K. S., in: Casopis Národního mus. 110, 1936, S. 73 ff.; Masaryk; Otto; Otto, Erg.Bd. V/2; Rieger; Wurzbach; Literatura ceská XIX. století 3/2 ( = Laichteruv výbor nejlepších spisu poucných 26/2), 1907, s. Reg.; V. K. Blahník, K. S., 1911; Z. Tobolka, Prípad K. S., in: Sborník venovaný dejinám delnického hnutí a socialismu 1, 1921, S. 47 ff.; K. Kosík, Ceská radikální demokracie, 1958, s. Reg.; J. Purš, K prípadu K. S. ( = Rozpravy Ceskoslovenské akad. ved. Rada spolecenských ved, NS 69/8), 1959 (mil Literaturverzeichnis); Dejiny ceské literatury 2–3, red. von J. Mukarovský, 1960–61, s. Reg.; Slovník ceských spisovatelu, 1964; M. Brod, Die verkaufte Braut. Der abenteuerliche Lebensroman des Textdichters K. S., (1962).
Autor: (J. Koralka)
Referenz: ÖBL 1815-1950, Bd. 9 (Lfg. 44, 1987), S. 361f.
geboren in Prag
gestorben in Prag

Lifeline